Noord-Brabant

Vandaag wordt door Provinciale Staten de Perspectiefnota 2022 besproken. Hieronder de inbreng van Maarten Everling in de eerste termijn:

Inleiding

Voorzitter. Ik ga in herhaling vallen, maar ter geruststelling van de heer Smeulders: onze moties die we vandaag indienen zijn gloedje nieuw. Maar goed, herhaling dus. Tegelijkertijd ken ik als voormalig docent ook de kracht van herhaling. Maar voorzitter, wat ik bedoel is: PS en GS, kies nu eens! Want toen onze fractie de perspectiefnota doorspitte bekroop ons wederom het gevoel: wat willen we toch veel en wat doen toch weinig. En dat laatste komt echt door het gebrek aan fundamentele keuzes. Op het gebied van landbouw bijvoorbeeld. Wij willen het meest duurzaam zijn, maar ook het meest concurrerend. Maar tegelijkertijd moeten we ook op hightech het meest innovatief zijn. We moeten mega veel woningen bouwen. En natuur moet tegelijkertijd ook allemaal beter worden. We willen dus wonen, leven, recreëren en werken. En het liefst allemaal van alles het ‘beste’ of ‘meeste’. Maar hoe moet dat samengaan dan? Door alles te willen en geen keuzes te maken, doe je alles een beetje en eindig je uiteindelijk met niets. Geen duurzamere landbouw. Geen zogenaamde ‘concurrerende’ positie. Geen betere natuur. Geen woningen. Voorzitter, dit van alles ‘meer’ willen leidt uiteindelijk tot niets. De enige keus die nu eigenlijk gemaakt wordt, is het vasthouden aan de oude politiek.

Oude politiek

We gaan gewoon weer op oude voet verder. Alle mooie woorden over het ‘nieuwe normaal’ ten spijt.

Natuur en milieu

Zo zien wij nog steeds geen enkele aanzet tot actieve maatregelen rondom water en stikstof, of natuur en milieu in het algemeen. De al oude – en onware – leus ‘een beter milieu begint bij jezelf’ lijkt ook nu weer van stal gehaald te worden: de provincie wil blijkbaar liever investeren in bewustwording natuur en samenleving, zodat burgers meer tijd, kennis of geld gaan investeren. Voorzitter. Een gotspe. Niets dan lof voor groene, of andere vrijwilligers die zich inzetten voor onze natuur en milieu. Maar tegelijkertijd zien we ook hier een terugtrekkende beweging van de provincie. Terwijl we hier met zijn allen, of in ieder geval ruime meerderheid, zullen zeggen dat natuur ontzettend belangrijk is. En dat het iets meer inhoudt dan bossen vol brandnetels. Het op deze manier neerleggen van verantwoordelijkheden bij individuen is wat de SP betreft wederom een voorbeeld van oude, neo-liberale politiek.

Energie

Of de omschakeling naar meer opwek van duurzame energie dan. Broodnodig voor de toekomst, maar de provincie stelt zich uiterst passief op. Behalve als het gaat om kerncentrales die, los van wat eenieder van kernenergie vindt, op zijn vroegst in 2030 enig effect gaan hebben. Veel en veel te laat. De kerncentrale-geilerij van een aantal partijen is niets minder dan wegduiken van de bestaande problemen. Nu, maar ook voor de toekomst. Een beweging die we bij vergelijkbare vraagstukken vaker hebben gezien. Wederom, oude politiek van partijen die koe niet bij de horens durven te vatten.

Economie

En ik had het al even aangehaald: het van alles ‘meer’ willen. Hét neo-liberale adagium: groei, groei, groei! Voorzitter. Twee derde van al ons vermogen is in handen van de rijkste 10%. De andere negentig procent moet het met de rest doen. De ongelijkheid is groeiende. En toch blijft het provinciale economiebeleid zich vooral focussen op de topbedrijven. Voorzitter, van dit heilige geloof in het trickle down effect hebben we ondertussen wel gezien wat dat oplevert: ongelijkheid. Wederom oude politiek.

Cultuur

En dan cultuur, wat bij een aantal partijen vaak toch al in een soort verdomhoekje zit als het niet binnen hun straatje past. Er staan grote woorden in de perspectiefnota over cultuur. Er wordt met name stoer gedaan over de extra middelen die ingezet worden vanwege de Coronacrisis. Voorzitter, het is niet meer dan terecht dat deze sector de nodige hulp krijgt! Net als andere sectoren die het door de crisis zwaar hebben. Het punt is dat dit allemaal korte termijn is. Voor de langere termijn staan er nog steeds bezuinigingen op de rol. Grote woorden dus, maar weinig perspectief op concrete daden voor de langere termijn. Cultuur blijft in het verdomhoekje, terwijl het zo’n belangrijke bijdrage levert aan onze samenleving. En óók aan onze economie. Wederom oude politiek.

Marktwerking OV

Ook wordt er nog steeds vastgehouden aan het idee dat marktwerking de oplossing is voor alles. Niets is minder waar. Binnen onze provinciale verantwoordelijkheden is dat nog het meest zichtbaar in het openbaar vervoer. Het is al jaren een trend dat lijnen verdwijnen net als dat reizigers steeds meer geld kwijt zijn aan hun ritjes. De Coronacrisis versnelt dit effect nu. Krantenkoppen als: ‘Zwart scenario dreigt voor reizigers Brabant’ of ‘OV: scenario 40 procent krimp dreigt’ spreken wat ons betreft boekdelen. Nu staan er een aantal stappen in de planning die de goede richting op gaan, mits de marktwerking er volledig uitgehaald wordt. Dat is vooralsnog niet aan de orde. Helaas. Nog steeds de oude, neo-liberale politiek.

Nieuwe politiek

Voorzitter, ik heb er eigenlijk al te veel worden aan vuil gemaakt. Want van die oude politiek wil de SP af. Een nieuwe politiek, een eerlijkere politiek. Een politiek waarbij gewerkt wordt aan het opbouwen van wederzijds vertrouwen. Waarbij onze inwoners niet gewantrouwd worden, of misschien zelfs als lastig gezien worden, maar gezien worden als waardevolle partners in het democratische proces – ook buiten verkiezingstijd! Waarbij de overheid, in ons geval de provinciale overheid, niet alleen een ‘betrouwbare partner’ wil zijn voor bedrijven, maar juist haar inwoners! Want hoe je het ook went of keert voorzitter, alle mooie woorden vanuit de provincie ten spijt, vaak, veel te vaak, wordt het niet zo ervaren. Veel te veel gewone mensen voelen zich niet gehoord. Of het nu gaat om de aanleg van een weg, of een windmolenpark. Of het nu gaat de zoveelste uitbreiding van een grootschalige veehouderij, of bezuinigingen op cultuur. Dit is niet goed voorzitter. Een omslag is hard nodig. Een nieuwe, eerlijke politiek. Optimistisch en realistisch, maar vooral eerlijk. Een die de gewone Brabander, van alle afkomsten, perspectief biedt. De SP wil hier nu al de toon voor zetten. In november ligt alweer de begroting over 2022 en verder voor ons. Nu is dan ook het moment om de kaders hiervoor in het juiste ‘perspectief’ te zetten.

Wat willen we nou?

Daarvoor moeten er wel fundamentele keuzes gemaakt worden. En in plaats van vasthouden van even vermoeiende als onzinnige kerntaken discussie, want ook al zeggen ze van wel - geen enkele partij hier doet enkel voorstellen die zogenaamd zouden passen binnen onze ‘kerntaken’, maar moeten we met elkaar spreken over dat wat wij écht belangrijk vinden. Wat de inwoners van Brabant écht belangrijk vinden. Passend binnen de zaken waar de provincie invloed op heeft. En dan wordt in de Perspectiefnota wel gezegd dat het focust op een aantal belangrijke thema’s… maar dé fundamentele keuze: ‘wat vinden wij als provinciale overheid nu echt belangrijk?’ is niet gemaakt en wordt niet gemaakt. Het past allemaal nog steeds keurig netjes in de even fictieve als grotendeels zelf opgelegde ‘kerntaken’.

Het voert nu misschien te ver om op dit moment zo’n fundamentele discussie met elkaar te voeren. Maar met de perspectiefnota stellen we wél de kaders vast van de komende begroting. Wat ons betreft zouden hier toch echt wel de nodige veranderingen in moeten zetten. Ik zal er namens de SP een aantal noemen.

Heb lef, durf te investeren

Voorzitter, de meeste huishoudens – die dat kunnen – sparen voor incidentele grote uitgaven, of voor wanneer het financieel wat minder gaat. Ons hele pensioenstelsel is daar zelfs op ingericht: na je pensioen ga je minder verdienen, maar dat compenseer je door te sparen wanneer je wel meer inkomsten hebt. Dit is niet meer of minder dan het gezonde verstand gebruiken. Maar waarom doen wij dat dan niet? Waarom heeft de provincie het lef niet om nu, wanneer het voor veel van onze inwoners zwaar is, te investeren in zaken die mensen dírect raken en tegelijkertijd een belangrijke bijdrage leveren aan een aantal grote opgaven?

Want één onderwerp waar we de komende jaren sowieso nog flink mee bezig zullen zijn is onze energievoorziening. We hebben daar echt nog ontzettend grote stappen in te zetten, stappen die we volgens mij nog amper kunnen overzien. Als provinciale overheid zitten we precies op de positie om de regio’s die zich met de energiestrategieën bezighouden te ondersteunen. Niet alleen passief. En niet eens per sé gericht op de opwek van energie, maar misschien juist ook in de besparing van energie. Immers, alles dat wat niet verbruikt wordt, hoeft ook niet opgewekt te worden. En laten we nu ook daar bijspringen waar het hardst nodig is: bij ontzettend veel mensen, gewoon thuis. Ga met sociale en particuliere verhuurders en woningeigenaren om tafel over hoe woningen zo snel mogelijk geïsoleerd kunnen worden. En wees bereid om hierin te investeren! We dienen dan ook een motie in om dit uit te werken voor de komende begroting. Je slaat hiermee meerdere vliegen in 1 klap: meer energiebesparing, dus minder opwek nodig. Er ontstaat meer werk en mensen hebben meer te besteden omdat woonlasten omlaaggaan.

Tegelijkertijd hebben veel partijen de mond vol over het volgende: leg de daken vol, zo min mogelijk, of het liefst zelfs geen grootschalige zonneparken. Voorzitter. De SP is het daar grotendeels mee eens. Er is enorm veel onbenut dakoppervlak en alles wat daar neergelegd wordt, hoeft niet in zonneparken op het land neergezet te worden. Het probleem is echter dat er tot nu toe geen plan ligt om de daken vol te leggen. Ondanks alle heibel is er nog niemand geweest die bereid was dit op te pakken. Nogmaals, de provincie bevindt zich in een prachtige positie om dit te doen samen met de regio’s. De regionale energiestrategieën moeten straks van plannen naar uitvoering, nou, laten we dan ook onze verantwoordelijkheid hierin pakken. Ook hier dienen we een motie over in.

En ja, de SP beseft dat dit spannend kan zijn. Een andere, meer actievere rol van de provincie en dichter op onze inwoners. Wij kunnen ons echter niet aan de indruk onttrekken dat dit noodzakelijk zal zijn. Voor de opgaven zelf, maar ook om te werken aan het broodnodige vertrouwen. Het vertrouwen in een overheid dat er voor mensen is, zeker in tijden die al zwaar zijn.

Milieu en gezondheid

De andere grote opgave, naast energie, is het verminderen van de stikstofuitstoot. Zoals eerder al opgemerkt bespeuren wij weinig tot geen urgentie in de aanpak van de stikstofuitstoot. Je er wordt wat opgekocht, maar een echt fundamentele aanpak ontbreekt. De weg van schaalvergroting lijkt alleen maar verbreed te worden. Niet voor niets werd laatst gesproken over de verwachting dat er van de nu 15.000 boeren er in 2040 nog maar 5.000 over zijn. Niet dat er minder dieren zullen zijn, of minder geproduceerd wordt, sterker, dat zal eerder meer zijn. Maar omdat de schaal van de bedrijven gigantisch toe zal nemen. Laat dat even bezinken. Tienduizend boeren minder, binnen nu en 20 jaar. En waarom? Peperdure ‘innovaties’ en een zogenaamde ‘concurrerende’ positie. Ten koste dus, van 10.000 boeren. Ten koste van natuur, milieu én gezondheid. Wat de SP betreft absoluut een heilloze weg. Wat de SP betreft moeten we het politieke lef hebben te zeggen: kappen hiermee, we gaan andere kant op. Naar een boerenlandouw, met respect voor natuur en landschap, met hart voor dierenwelzijn en met een goede band met de gemeenschap. Dat kan alleen als we uitspreken méér boeren te willen. Op kleinschaligere bedrijven, die duurzamer opereren. En ja, daar horen ook minder dieren bij. Voorzitter, ik kan hier nu een motie over indienen, maar we bewaren deze nog even voor de behandeling van het beleidskader Landbouw en voedsel in PS.

Waar we wel alvast een uitspraak over willen is het volgende. In de aanloop naar de begroting van 2022 zullen er wat ons betreft stevige keuzes gemaakt moeten worden. Niet alleen vanwege het voorgaande, niet alleen omdat de natuur onder druk staat. Ook omdat de leefbaarheid van het buitengebied en de gezondheid van de mensen die daar wonen onder zware druk staat. Tot nu toe lijkt de enige weg: innovatie! Maar zoals we vaker gezegd hebben ziet de SP daar weinig heil in. Dat is al tig jaar de belofte. Laten we het eens radicaal anders doen en het volgende afspreken: het verminderen van het aantal dieren is niet langer taboe wanneer we spreken over het verminderen van de stikstofuitstoot, over het verbeteren van leefbaarheid en gezondheid. En daar hebben we een motie voor.

Openbaar vervoer

Het is denk ik voor niemand een verrassing dat we als SP het liefst per direct alle marktwerking uit het openbaar vervoer slopen. Marktwerking werkt niet. Komende tijd gaan provinciale staten spreken over het toekomstperspectief van het openbaar vervoer, in het licht van de coronacrisis, maar ook daarna. Onze huidige visie op mobiliteit stamt bovendien nog van voor de crisis, de vraag is dus in hoeverre het nog actueel is. Op ons voorstel is afgelopen maandag in de agendavergadering besloten dat PS zich nadrukkelijk gaan werpen op diverse scenario’s voor de toekomst. Dat levert hopelijk een bredere blik op, dan dat van het huidige college. Een dat niet vastzit in het neo-liberale stramien.

Samenleving

Voorzitter. We ontvingen een klacht. Die hebben alle fracties hier ontvangen. En de SP snapt hem wel. De klacht kwam van de Alliantie Goed Leven Brabant 2030 en het ging over het thema ‘Samenleving’, wat in het bestuursakkoord van de huidige coalitie vakkundig is uitgekleed. Wel is er bij het vorige bestuursakkoord motie aangenomen, ‘Inbedding samenlevingsopgaven’. Het was niet onze motie, eerlijk is eerlijk, maar we hadden het wel gesteund. Het was op dat moment ook echt een second best optie wat ons betreft, maar het vroeg in essentie om twee zaken: een samenlevingsparagraaf in relevante statenvoorstellen en begrotingshoofdstukken en twee: bespreken met organisaties, ZET en Zorgbelang Brabant bijvoorbeeld, hoe zij daar in samenwerking met de provincie een bijdrage aan kan leveren. Dit was voor ons echt het meest minimale aan inspanning die wij van de provincie zouden verwachten. Maar ook dat bleek te veel. Want wat hebben we gekregen: een waslijst van zes pagina’s lang met zaken die iets met het thema ‘samenleving’ hebben. Dit is er makkelijk mee proberen weg te komen. Volstrekt onvoldoende, wat ons betreft. Wat ons betreft is het simpel: GS, lees de motie nog eens goed en ga doen wat er staat. Aan de indieners vraag ik: vinden jullie dat er rechtgedaan is aan dat wat er in de motie staat? De SP overweegt een nieuwe motie waarin we oproepen GS alsnog met de partners van de Alliantie om tafel gaat zitten, conform de eerder aangenomen motie. We wachten eerst de reacties af.

Fundamentele verandering

Tot slot voorzitter. Zoals gezegd zou de SP niet alleen op de inhoud afscheid willen nemen van de oude politiek. Maar ook van de wijze waarop politiek gevoerd wordt. Dan hebben we het niet over de huidige ‘open samenwerking’, die open is zolang het maar past binnen het bestuursakkoord. Dan hebben we het niet over het politieke gekissebis waar wij ons mee bezig houden. Nee, dan heeft de SP het over een politiek waar iedereen aan mee doet. Bij reguliere verkiezingen, maar ook bij referenda. Bij het aanleggen van een weg, of een windmolenpark. Een eerlijke politiek.

Voorzitter, dank.