Noord-Brabant

Hieronder de tekst zoals uitgesproken door Maarten Everling tijdens de bespreking van de Begroting De SP was 1 van de 3 fracties die ervoor koos om niet fysiek op het provinciehuis aanwezig te zijn, maar digitaal te vergaderen. Hieronder wordt deze beslissing toegelicht.

Inleiding Corona

Ik voel de behoefte om nu, aan de start van mijn inbreng, toe lichten waarom wij, de SP, nu niet fysiek in de zaal zitten. We zitten op dit moment nog midden in de tweede golf. De afgelopen week zagen we weliswaar een afname van het aantal nieuwe besmettingen, maar het aantal blijft hoog, te hoog en de laatste dagen zien we weer een stijging. Iedereen in Nederland wordt opgeroepen vanuit huis te werken, niet op pad te gaan, groepen te vermijden en sociale contacten tot een minimum te beperken. Bovendien zitten we in een gedeeltelijke lockdown. Kortom, wat ons betreft is het nu níet het moment om vanuit heel Brabant op pad te gaan, samen te komen in één ruimte op het provinciehuis. De SP vindt onszelf, daarmee bedoelen we PS als geheel, niet belangrijker dan de andere inwoners van Brabant. Als wij willen dat zij zich aan de gestelde regels houden, omwille van de volksgezondheid, dan moeten wij het goede voorbeeld geven. Tegelijkertijd snap ik ook dat mensen, ook de Statenleden die nu wél fysiek in de zaal zitten, de behoefte hebben om elkaar echt te zien. We blijven natuurlijk sociale dieren. Maar op dit moment is dat geen keuze die wij wíllen maken. Want let wel: hoewel er voor volksvertegenwoordigingen een uitzondering is op de regels voor het bij elkaar komen in groepen, hóeven we daar geen gebruik van te maken. We kunnen digitaal vergaderen. Dat hebben we vaker gedaan. Is het ideaal? Nee. Maar we zitten midden in een gezondheidscrisis, ook dat zou ik niet ideaal willen noemen. Het is vreselijk voor iedereen die het treft: de zieken, de slachtoffers, de nabestaanden, maar ook de ondernemers en laten we vooral ook niet degenen vergeten die al het zware arbeid in de ziekenhuizen en verpleeghuizen verrichten. Voor hén doen wij nu dit: om zo ook onze bijdrage, wat wij zien als onze plicht als burger en socialist, te leveren aan het onder controle krijgen van dit vreselijke virus. En diegenen die geen keus hebben, die voor hun werk op pad móeten, dat ook zo veilig mogelijk kunnen doen. Het CDA benoemde het net ook al: er is een toename van schulden, maar ook het aantal mensen in de WW is in Brabant verdubbeld. Een grote bank had een tijd terug ook laten zien dat juist een stevige aanpak van virus helpt om onze economie zo snel mogelijk er bovenop te helpen. Om mensen uit de WW te krijgen. Om schulden te voorkomen, of om af te kunnen lossen. Dit raakt veel mensen en dat vinden wij belangrijk. De SP doet graag mee met voorstellen om dit aan te pakken.

Daar komt bij dat al onze individuele fractieleden een persoonlijke reden hebben om géén extra risico te lopen. Dan hebben we het over persoonlijke gezondheid, of over die van dierbaren om ons heen, over mantelzorg. Voorzitter, ik vond het belangrijk om dit aan de voorkant van ons verhaal te delen.

Inleidende tekst begroting

Dan de begroting voorzitter. Ik zal maar meteen met de deur in huis vallen: deze begroting is niet de onze. Echt niet de onze. Enerzijds zien wij keuzes waarbij we onze wenkbrauwen op zijn minst van ophalen. Tegelijkertijd ontbreken de fundamentele keuzes ten aanzien van de grote transities: energie en landbouw, bijvoorbeeld.

Bovendien zegt het college ‘slagvaardig’ te zijn, daadkracht te tonen. Voorzitter, de SP heeft dat eigenlijk niet echt kunnen ontdekken in de begroting. Heel veel moet nog bedacht worden, maar we gaan er wel alvast geld voor reserveren. Voorzitter, daar kan de SP niet in mee.

We zien de voorliggende begroting eigenlijk meer als een excuus. Of eigenlijk: de coronacrisis lijkt een beetje als excuus gebruikt te worden overal niet dáár in te investeren waar dat nodig is. Een kleine opsomming:

• Er is nog geen echte aanpak van de stikstofcrisis
• Geen urgentie in de energietransitie
• Sectoren die hard geraakt worden, denk aan de kunst en cultuursector, lijkt het onderspit te gaan delven
• En… waar blijft het referendum?

Maar, voorzitter plaats van het hebben over wat we niet willen, wat willen we wel? Nou, dat gaan we vertellen. Ons verhaal hebben we in een aantal overzichtelijke thema’s verdeeld:

1 Natuur en milieu

2 Marktwerking

3 Cultuur en samenleving

4 Draagvlak

1 Natuur en milieu

Voorzitter, al jaren zijn natuur en milieu hot items in Brabant. Gaat het niet over de big five, dan gaat het wel over het enorme aantal dieren die in Brabant in stallen staan. Of over de aanleg van nieuw bos, of juist het verdwijnen ervan door de aanleg of verbreding van wegen. Een hot item, wat zeker nog ontzettend actueel is.

Stikstof

Het gevoel van urgentie bij het college ten aanzien van de andere grote crisis, waar we voorlopig echt nog niet vanaf zijn, lijkt volledig te ontbreken. Dan heb ik het natuurlijk over de stikstofcrisis. Het vorige college maakte nog vorig jaar nog redelijk vlot werk van de Brabantse Aanpak Stikstof, ook daar waren we nog niet volledig tevreden over: er ontbrak nog een duidelijke afname- pad met betrekking tot stikstof depositie op Natura 2000-gebieden. Precies daar waar het nu net om draaide. Maar, eerlijk is eerlijk: hoewel nog onvoldoende, het kwam wel dichtbij. Maar met het nieuwe college, met het aantreden van het CDA en Forum voor Democratie zien we een andere koers. Nog verder weg van de voldoende. Deadlines om te voldoen aan regels om uitstoot van stikstof te verminderen, werden nog verder naar achter geschoven. Regels rondom intern salderen werden versoepeld. Extern salderen idem dito én stikstof ‘ruimte’ mag verleasd worden. Voorzitter. Maximale ruimte voor boeren, nóg minder ruimte voor de natuur: die nota bene al in de knel zit. Dit wordt dan de Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof genoemd. Een treffende naam, want het enige wat ontwikkeld wordt ís stikstof. Dat kan niet de bedoeling zijn? Kan het college op basis van dit beleid een overtuigend afname- pad overleggen voor stikstofdepositie op Natura 2000 gebieden?

Agrarische overtreders

Voorzitter. Dan de volgende vraag: stel, ik rijd door rood en ik word betrapt. Vervolgens krijg ik een bekeuring van een paar honderd euro, want ik heb een overtreding begaan, en ik zeg tegen de agent: sorry, ik zal het niet meer doen, de volgende keer zal ik pas gaan rijden als het stoplicht op groen staat. Scheur de bekeuring maar door! Voorzitter, ik zou van GS wel willen weten of dit ‘eerlijk’ voelt. Of dit een ‘juiste’ of ‘normale’ gang van zaken is? Want dit is wel precìes wat er gebeurt met overtreders van milieuvergunningen. Na het constateren van een overtreding volgt er geen bekeuring, nee, het mag ‘gerepareerd’ worden. Dit zien we veelal terug bij agrarische ondernemers Is dat eerlijk? Is dat normaal? Wat de SP betreft niet. Hier moet wat ons betreft per direct mee gestopt worden. Graag een reactie van GS.

2 Marktwerking

Steeds meer partijen, je ziet het zelfs bij de markt-adepten van de VVD, zien dat marktwerking echt niet de heilige graal is. De SP is dan ook blij te constateren dat deze partijen hiermee dus steeds meer onze kant op schuiven. Heel goed, want laten we dan ook meteen stappen zetten om de marktwerking op een aantal terreinen waar wij hier in Brabant mee te maken hebben eens aan banden te leggen.

OV

Het openbaar vervoer bijvoorbeeld. Recent werd duidelijk dat er geen enkel vervoersbedrijf in wilde schrijven op de concessie van midden en west Brabant. Het vervelende is namelijk dat deze bedrijven winst willen en moeten maken, want… het zijn bedrijven! In coronatijden blijkt dat nu dus moeilijk. En dan is dit daar dus een gevolg van. Maar dat is niet alles wat meespeelt. Zeker in West Brabant zijn er veel kleinere kernen die, wat ons betreft toegang zouden moeten hebben tot openbaar vervoer en daarmee fatsoenlijk bereikbaar moeten zijn. In Dinteloord zie je nu dus al gebeuren, en we hebben een inspraakreactie daarop ontvangen, dat de kern van het dorp dadelijk verstoken raakt van goede toegang tot Openbaar Vervoer. Voorzitter, dat kan wat de SP betreft echt niet.

Kortom, in Midden- en West-Brabant zien we dat de markt faalt. Laten we daarom dan zelf de handschoen oppakken. Stoppen met de marktwerking, laten we Openbaar Vervoer zélf oppakken. Om te onderzoeken wat hiervoor nodig is, dienen wij, via collega Statenlid Otters, hier een motie over in.

Energietransitie

Tegelijkertijd zitten wij óók in een klimaatcrisis. We hebben met elkaar afgesproken om de CO2 uitstoot drastisch naar beneden te halen. Dat betekent onder andere: veel meer energie duurzaam opwekken. In 4 Brabantse regio’s wordt hard gewerkt aan strategieën om daarmee aan de gang te gaan. Maar wat structureel vergeten lijkt te worden, zijn de omwonenden. Steeds vaker worden geconfronteerd met plannen, waar zij eigenlijk niets meer in te brengen hebben. Dat is niet goed. Niet goed voor het draagvlak, want je krijgt weerstand, maar daarmee uiteindelijk ook niet goed voor energietransitie: want door de grotere tegenstand zal het ook langer duren voordat er meer duurzame opwek gerealiseerd hebben. Omwonenden moeten véél meer inspraak, zeggenschap krijgen in dit verhaal. Is GS het met de SP eens hierin?

Ik wil ook even het voorbeeld van de Karolinapolder aanhalen. Er staan al reeds windmolens bij Dinteloord. Vorig jaar lagen ons plannen voor om dat ‘op te schalen’: wat vooral neerkomt op grotere molens plaatsen. De omwonenden daar hadden daar op zich niet eens hele grote bezwaren tegen, op 1 punt na: het was méér dan nodig was om aan het Brabantse Energie Akkoord te voldoen. Vooral 1 molen was voor de bewoners een stap te ver. Zonder die molen was er nog steeds sprake van flinke opschaling van de bestaande situatie: grotere molens en dichterbij op de huizen. En daar konden ze mee leven! Maar die andere molen moest en zou tóch gebouwd worden. Waarom? Omdat het bedrijf anders te weinig winst zou maken, vonden ze. Sorry voorzitter, maar waar doen we dit nu voor? Voor bedrijven die winst maken? Of om de CO2 uitstoot, met draagvlak, zo snel mogelijk naar beneden te brengen? Wat de SP betreft een no-brainer: dat laatste natuurlijk. Is GS het daar met de SP mee eens? En zou het dan ook niet logisch zijn om daar als provincie zelf de regie op te pakken en aan de slag te gaan met het realiseren van duurzame energie? We ondersteunen hierom dan ook een motie die door een andere partij straks ingediend zal worden.

3 Cultuur en samenleving

We hebben bij de behandeling van het bestuursakkoord al kunnen zien dat het nieuwe college niet of nauwelijks meer een rol ziet voor de provincie als het gaat over cultuur en samenleving. De SP kan zich daar niet in vinden. Naast dat cultuur een belangrijke maatschappelijke bijdrage levert, zijn er ook gewoon veel Brabanders die in die sector werken. Hun geld verdienen. Een bijdrage leveren aan de economie. Dat lijkt vaak vergeten te worden.

We hebben er al eerder aandacht om gevraagd. Maar er zijn diverse makers en organisaties uit de kunst en cultuur sector die deel uitmaken van onze culturele infrastructuur en met hoge ambities, die wél middelen ontvangen uit het Rijk, mede omdat GS daar op aandrong, maar ondertussen wel 0 op het rekest krijgen van hetzelfde college. Als GS het zo belangrijk vindt, dan zullen ze toch echt boter bij de vis moeten leveren. Daarom de motie: waar een wil is, is een weg. Namens ons ingediend door collega Statenlid Otters, waarvoor dank!

Vorige week was er een rondetafelgesprek met een aantal organisaties, die reageerden op het voornemen van GS om het programma Sociale Veerkracht te beëindigen. We focussen even op de volledige afbouw van de subsidierelatie met ZET en Zorgbelang, binnen twee jaar. Voorzitter, wat de SP betreft is de afbouw überhaupt niet gewenst. Maar nu dreigt al helemaal het kind met het badwater weggegooid te worden. Dat wil de SP voorkomen, daarom hebben wij een motie in laten dienen die om een geleidelijkere afbouw vraagt van de subsidie relatie. Nogmaals, de afbouw an sich is al ongewenst, maar als het gebeurd is onze oproep: pas het tempo aan zodat kennis en kunde, het opgebouwde netwerk, niet verdwijnt.

Gezondheid

Ook gezondheid kan niet onbesproken blijven. Vorige week nog dienden wij een motie in om als Staten uit te spreken dat we per direct een stop wilden op de nertsenhouderij. Deze werd alleen door de D66, GroenLinks, PvdA en PvdD ondersteund. De rest vond volksgezondheid in woorden wel belangrijk, maar wanneer puntje bij paaltje kwam… maar voorzitter, nu zagen we gisteren voorbij komen dat het OMT tóch adviseerde om zo snel mogelijk, voor eind dit jaar, alsnog alle nertsen te laten ruimen. Tja. Wat moet ik er nu nog van zeggen?

Wat we ook wéér tijdens deze gezondheidscrisis zien, is dat de luchtkwaliteit enorme impact heeft op de gezondheid van Brabanders. Vorige week nog werd wederom aangetoond dat luchtkwaliteit echt van invloed is op de dodelijkheid van COVID19. Maar ook naast deze crisis weten we dat luchtkwaliteit van grote invloed is op de gezondheid van mensen, maar ook op de kwaliteit van het leven. Tegelijkertijd is het wel belangrijk om precies te weten hoe het gesteld is met de kwaliteit van onze lucht. Wij ondersteunen daarom een tweetal moties die ingediend worden door andere partijen.

4 Draagvlak

De coalitie en GS spreken vaak over draagvlak. Het is o, zo belangrijk. De SP is het hiermee eens. Draagvlak ís belangrijk. Maar wat ons wel zorgen baart is dat GS en de coalitie tot nu toe ons niet hebben kunnen vertellen wat draagvlak dan ook daadwerkelijk is. Kunnen ze dat nu wel?

En bovendien: het lijkt er op dat er partijen zien die draagvlak zien als iets zwart-wits: het is er wel, of het is er niet. Voorzitter, niets is minder waar. Draagvlak is iets wat moet groeien, waar vertrouwen voor nodig is. En ook daar moet de SP constateren dat de coalitie tot nu toe daar niets aan doet, geen visie op heeft. Is GS het met de SP eens dat draagvlak niet zwart-wit is? Dat je moeite moet doen om mensen het vertrouwen te geven dat je goede plannen hebt en dat je die wilt realiseren? Bijvoorbeeld door verregaande inspraak, of zelfs medezeggenschap. Hoe ziet GS dit?

Referendum

En nu ik toch even over medezeggenschap heb: de meest ultieme vorm is natuurlijk het referendum. Kijk, we hebben al geconstateerd en uitgelegd dat een correctief referendum op dit moment nog een grondwettelijke onmogelijkheid is. Ons Kamerlid Ronald van Raak heeft wel een wetsvoorstel door de Tweede Kamer door weten te loodsen, maar het is nog niet van kracht. Maar tegelijkertijd kun je wél al een referendumverordening vaststellen, waarbij je plechtig belooft je te committeren aan de uitslag. Volgens mij is ons zo’n verordening al voor de zomer beloofd. Daarna zou het vlak na de zomer komen, en ondertussen zitten we halverwege november. Wanneer komt dat ding nu? Kunnen we een voorstel voor het einde van dit jaar verwachten? Maar, waarom moet het nu zo lang duren? Zo ingewikkeld is het niet. Ik had aan het begin van mijn verhaal al gezegd: volgens mij hoeft GS de PVV alleen maar even lief aan te kijken, ze hebben immers een voorstel kant-en-klaar liggen.

Voorzitter. Tot slot.

Dit is niet onze begroting. Wat wij willen, staat hier ver van af. We zien dat via forse bezuinigingen en verschuivingen steeds meer middelen verdwijnen bij natuur, cultuur en samenleving. Tegelijkertijd zien we een steeds grotere focus op economie en mobiliteit. Daar zit uiteindelijk wat ons betreft de essentie. Ik heb dat in mijn bijdrage op een aantal onderdelen proberen te verduidelijken. Dank.