Noord-Brabant

(Tekst uitgesproken door Maarten Everling bij de themavergadering 11-9-2020 over de RES)

Het klimaatbeleid, de energietransitie, zal rechtvaardig zijn, of zal er niet zijn.

Voorzitter, dat bedoel ik niet in de zin van: de dood, of de gladiolen. Alles of niets. Ik bedoel hem anders: rechtvaardigheid als vóórwaarde voor een succesvol klimaatbeleid en een succesvolle energietransitie. Ik kom hier straks uitgebreid op terug.

Voorzitter. Ik kan helemaal in gaan op de 4 verschillende RES’en in Brabant. Of eigenlijk in bijzonder: op de bestuurlijke reactie van GS op die van de MRE. Dat zou reuze interessant zijn, daar zouden we echt genoeg over kunnen melden. Maar eigenlijk vind ik het niet kies om 1 Brabantse RES hier volledig te bespreken, te bekritiseren en vervolgens GS huiswerk mee te geven voor de definitieve bestuurlijke reactie. Dat riekt naar willekeur en daar passen we voor. Bovendien vind ik dit vooral ook een zaak van onze volksvertegenwoordigers in de betreffende regio’s. Hiermee wil ik niks afdoen aan het feit dat er door de vier regio’s keihard is gewerkt aan de concept-RES’en en ik wil de vier vertegenwoordigers van de regio’s ook danken voor hun heldere presentaties.

Maar wat voor nu interessanter voor ons is, vind ik toch de rol die het nieuwe college voor zichzelf ziet. En hoe wij: PS, onze provinciale rol zien. Blijven we op een afstandje kijken? Geven we een paar tipjes? Of gaan we all-in?

Voorzitter, wij maken ons zorgen om grofweg twee aspecten van de huidige gang van zaken:

1. De betrokkenheid van bewoners
2. Verdeling lusten-lasten

Betrokkenheid van omwonenden

Het is ontzettend belangrijk dan omwonenden van wind- of zonne-energie projecten goed betrokken worden. Kunnen ‘participeren’. Niet de klassieke overval tactiek die je doorgaans hoort: projectontwikkelaar dropt een plan en alles lijkt al in kannen en kruiken. Dit is dé manier om mensen op tegen je in het geweer te jagen. Of het nu over een windmolen of een kerncentrale gaat. Inspreker Jeroen Verhoeven had het er ook al over: wij willen méédoen. En terecht, het gaat wel om hún omgeving, mogelijk ook hún gezondheid. Maar wat houdt dat dan in? Meedenken? Meedoen? Meebeslissen? Wat ons betreft alle drie! Maar hoe staat GS hierin?  Ik hoorde Gedeputeerde de Bie net zeggen: we willen dicht op de burger zitten. Is daar nu sprake van dan?

Omwonenden hebben vaak goede en realistische ideeën. Hierbij was bijvoorbeeld bij de opschaling in het Karolinapolder óók sprake van. Ze hadden een alternatief dat aan álle voorwaarden voldeed… behalve dan dat het bedrijf dat er achter zat, vond dat ze daar te weinig aan konden verdienen. En daarmee kom ik op de verdeling lusten en lasten.

Verdeling lusten en lasten

Ilse van den Meijdenberg van Energie Gezond Waalwijk had het ook al over sociale wind: het zou volgens haar het draagvlak vergroten. Voorzitter, naast betrokkenheid is het gevoel van een eerlijke verdeling van lusten en lasten ongelooflijk belangrijk. Het voelt voor iemand die onder een windmolen woont natuurlijk buitengewoon oneerlijk dat de energiecowboys subsidies opslurpen, winsten in hun zakken stoppen, terwijl de bewoners alle lasten dragen, inclusief het financieren van de subsidies via de Opslag Duurzame Energie in hun energierekeningen. Wat ons betreft: stop de energiecowboys, neem zélf de regie. 

De rechtvaardigheid zit hem in de combinatie van deze twee aspecten. Waar wij ons zorgen over maken is dit: wij zien die rechtvaardigheid niet. Het schort aan inzet daarop bij beide aspecten. Omwonenden worden niet of nauwelijks betrokken en van een eerlijke verdeling van de lusten en de lasten is ook geen sprake. Wat is de reactie van GS hierop? En is GS van plan om deze twee randvoorwaarden voorop te stellen en daar vol mee aan de slag te gaan? Wat ik nu zie is puur de procesrol. Daar gaan we het niet mee redden en gaat de energietransitie roemloos ten onder.  Of is dat misschien uiteindelijk toch het doel van deze gedeputeerde?