Noord-Brabant

De reactie van minister Verhagen (economische zaken) op de brief van GS Brabant met de vraag om een moratorium op het boren naar schaliegas heeft SP Gedeputeerde Jules Iding hooglijk verbaasd: ' Er is nog zoveel onduidelijkheid over de veiligheid van de diepe boringen naar het schaliegas dat er minstens een jaar nodig is om daar duidelijkheid over te krijgen. Ik snap niet dat de minister zoveel haast heeft', aldus Iding.

De SP Gedeputeerde (ecologie) schreef namens het college van Brabant eerder een brief aan minister Verhagen met het verzoek om eerst meer onderzoek te doen en dán pas te besluiten over al dan niet boren naar schaliegas. De Provincie heeft formeel geen bevoegdheid om het boren tegen te houden, daar gaat het ministerie van economische zaken over.

Vorige maand waren Provinciale Staten zo goed als unaniem in haar standpunt: in verband met de onduidelijkheid rond de risico's is een voorlopig moratorium op z'n plaats. Iding schreef naar aanleiding daarvan zijn oproep aan Verhagen.

Al decennia wordt er in Nederland olie en gas gewonnen. Bekend zijn het olieveld in Schoonebeek (dat onlangs, na een tijdelijke sluiting, opnieuw in gebruik genomen is) en de gasbel van Slochteren. Daarnaast bestaan er, ook in Brabant, kleinere velden. In deze velden komen olie en gas voor in doorlatende gesteentelagen. Daardoor hebben deze stoffen zich verzameld in samenhangende voorkomens, die met gewone middelen kunnen worden geëxploiteerd.

Door de stijgende vraag, en omdat het einde van deze conventionele voorkomens nadert, zoeken de oliemaatschappijen naar voorraden, waarvan de winning tot nu toe te moeilijk was of onrendabel. Voor Brabant van belang zijn kilometers diepliggende gesteentelagen, die niet doorlatend zijn. Men vermoedt, dat er onder Brabant (en elders in Nederland) veel gas zit. Wat er daadwerkelijk zit, en hoe winbaar dat is, kan echter slechts op basis van proefboringen vastgesteld worden. Het ministerie van EL&I heeft onlangs aan de onderneming Cuadrilla vergunning gegeven voor proefboringen in Boxtel en Haaren. Vervolgens heeft de gemeente Boxtel een bouwvergunning voor de boortoren met toebehoren afgegeven. De gemeente Haaren heeft dat nog niet gedaan.

Vanwege de ondoorlatendheid van het gesteente (dat men 'schalie' noemt, sterk samengepakte klei) kan daar alleen met onconventionele middelen gas uit gewonnen worden. Het moet als het ware doorlatend gemaakt worden door er vanuit het boorgat over grote afstanden haarscheurtjes in te maken. Het boorgat wordt daartoe gevuld met water met toeslagstoffen. Daarin worden schokgolven opgewekt van 500 tot 1000 atmosfeer. Daarna wordt het water er weer uitgepompt en loopt het gas er onder lage druk uit. Deze techniek heet Hydraulic fracturing, in de volksmond 'fraccen'.

Met dit fraccen heeft men in de VS al zo’n 10 jaar ervaring. Fraccen blijkt daar tot veel gas en veel problemen te leiden. Die problemen hebben inmiddels wereldwijd aandacht getrokken. Rond “frac”putten in de VS blijkt het grondwater vervuild te zijn, ontsnapt gas, is er een afvalwaterprobleem en wordt het landschap aangetast.

Dit alles heeft zowel in de VS als in Europa grote ongerustheid opgeroepen. In de VS is een omvangrijk milieuonderzoek opgestart, en in enkele Europese landen is een moratorium afgekondigd. In de omgeving van Boxtel en Haaren is een volksbeweging tegen de schaliegaswinning ontstaan, die gesteund wordt door o.a. de Brabantse Milieu Federatie. De argumentatie is vooral gebaseerd op de problemen in de VS.

Ook binnen de Provinciale Statenfractie van de SP is veel onderzoek naar het fraccen verricht. Na al dit onderzoek is echter de hamvraag nog niet beantwoord, namelijk of de ontstane problemen onlosmakelijk verbonden zijn aan het fraccen als zodanig, of dat zij eerder een gevolg zijn van de lakse en slecht gehandhaafde Amerikaanse milieuwetgeving. Met andere woorden, of de nadelen met een betere regelgeving en handhaving te voorkomen zijn.

De bevolking van Boxtel en Haaren heeft zonder twijfel het gelijk aan haar kant als zij op basis van de reëel bestaande, grote problemen in de VS eisen stelt. Aan de andere kant kunnen er aan de mogelijke winning van schaliegas op nationaal niveau ook grote voordelen verbonden zijn.

Daarbij is de eerste gedachte dat alternatieve energie niet in dat tempo en in die omvang in Nederland door zal breken, dat die in de nabije toekomst de fossiele bronnen kan vervangen. Als schaliegas in grote hoeveelheden tegen aanvaardbare condities winbaar blijkt, kan het uitbouw van het kolen- en kernvermogen overbodig maken. Daarnaast verkleint gas van eigen bodem de afhankelijkheid van dubieuze leveranciers als Gazprom en Kazachstan (uranium). Tenslotte, en hoewel dit de minst belangrijke overweging is, het gaat om heel veel geld voor de schatkist.

Vandaar dat de SP, bij monde van Tweede Kamerlid Paulus Jansen, het volgende voorlopige standpunt geformuleerd heeft:

1) Er worden op zorgvuldige wijze randvoorwaarden geformuleerd en een risicoanalyse gemaakt van de milieueffecten
2) Gedurende de looptijd van dat onderzoek wordt er niet geboord
3) Dit komt neer op een moratorium, waarvan het begin- en eindmoment samenvalt met dit onderzoek
4) Als het onderzoek negatief uitpakt, wordt er niet gewonnen. Als het onderzoek positief uitpakt, worden er nadere voorwaarden geformuleerd, waaronder uiteraard op het gebied van milieu en landschap. De winningsvergunning volgt in genen dele automatisch op de exploratievergunning. Daartoe is een apart politiek proces nodig.